Một người đàn ông khoảng sáu mươi tuổi đột nhiên cảm thấy khó chịu ở thắt lưng, cơn đau khiến ông khó đứng dậy được. Ngay sau khi đi cấp cứu tại bệnh viện, mới biết nguyên nhân là do sỏi thận. Người đàn ông này trước đây có tiền sử bệnh sỏi.
Một trong những cách đơn giản nhất để loại bỏ sỏi ra khỏi cơ thể và ngăn ngừa sỏi đường tiết niệu. (Shutterstock)
Sỏi đường tiết niệu không chỉ gây đau dữ dội, tiểu máu, mà còn có các vấn đề khác
Một phần lớn lượng nước con người tiêu thụ hàng ngày được tạo thành nước tiểu qua thận, sau đó chảy vào niệu quản và bàng quang, cuối cùng được đào thải ra ngoài qua niệu đạo.
Trong quá trình đi tiểu, nếu nước tiểu tạo ra tinh thể trầm tích ở bất cứ đâu thì sỏi có thể hình thành. Sỏi có thể xuất hiện ở nhiều phần khác nhau, tạo thành sỏi thận, sỏi niệu quản, sỏi bàng quang, sỏi niệu đạo,… Chúng ta gọi chung là sỏi đường tiết niệu.
Nếu không đến bệnh viện khám, người ta thường không cảm nhận được và không biết trong cơ thể mình có sỏi. Tuy nhiên, khi sỏi gây kích ứng hoặc tắc nghẽn, sỏi ở những vị trí khác nhau sẽ gây ra các triệu chứng khác nhau:
Một số triệu chứng các loại sỏi
Sỏi thận:
Hầu hết sỏi đường tiết niệu đều bắt nguồn từ sỏi thận, khi sỏi thận di chuyển sẽ gây đau lưng dữ dội và tiểu ra máu. Nếu sỏi thận rơi xuống mắc kẹt trong niệu quản gây phù nề cũng sẽ gây đau đớn.
Chen Yu, bác sĩ tiết niệu và trợ lý giáo sư tại Bệnh viện Chang Gung Memorial, đã chỉ ra rằng nếu đó là sỏi thận rất ổn định thì không nhất thiết phải điều trị. Chỉ cần quay lại phòng khám thường xuyên để theo dõi kích thước của sỏi và liệu nó có gây nhiễm trùng, tiểu máu hoặc đau hay không. Đôi khi bệnh nhân bị sỏi thận không nhất thiết có tiểu máu rõ ràng mà chỉ cảm thấy đau đớn, lầm tưởng rằng mình bị thương hoặc bị đánh đau. Đôi khi người ta khó chẩn đoán được cơn đau do chấn thương hoặc sỏi đá gây ra, vì vậy khi cảm thấy đau không chịu nổi, tốt nhất bạn nên đi khám.
Sỏi niệu quản:
Đa số sỏi ở vùng này là do sỏi thận rơi xuống gây tắc nghẽn. Sỏi niệu quản không chỉ gây đau dữ dội ở vùng lưng dưới mà cơn đau còn có thể lan xuống bìu và háng. Cơn đau này thậm chí có thể ảnh hưởng đến nhu động ruột, gây khó chịu ở bụng và đầy hơi.
Sỏi thận và sỏi niệu quản đều có thể gây đau dữ dội, Chen Yu nhấn mạnh chỉ số đau “chỉ đứng sau sinh nở”.
Sỏi bàng quang:
So với thận và niệu quản, bàng quang có không gian rộng hơn, sỏi bàng quang chỉ thỉnh thoảng gây đau, phần lớn là cảm giác tức tức vùng bụng dưới, kèm theo triệu chứng tiểu máu, đi tiểu nhiều lần. Vì sỏi có chỗ để di chuyển trong bàng quang nên chúng có thể dễ dàng lăn tròn khiến bàng quang trở nên nhạy cảm hơn và gây ra tình trạng đi tiểu thường xuyên.
Cơn đau do sỏi đường tiết niệu gây ra có liên quan đến kích thước của sỏi, sỏi càng nhỏ thì người bệnh càng cảm thấy đau đớn. (Fotolia)
Sỏi niệu đạo:
Niệu đạo là ống dẫn từ bàng quang ra bên ngoài cơ thể, những viên sỏi nhỏ bị mắc kẹt trong niệu đạo trong quá trình thải ra ngoài, có thể gây ra các triệu chứng như tiểu máu, đau, nước tiểu loãng, đi tiểu không đều .
Cơn đau do sỏi đường tiết niệu cũng liên quan đến kích thước của sỏi. Chen Yu giải thích rằng viên sỏi càng lớn thì càng ít đau vì nó sẽ không di chuyển, trong khi viên sỏi càng nhỏ thì càng đau. Vì vậy, ông sẽ nói với bệnh nhân rằng cơn đau không hẳn là điều xấu, nó có nghĩa là viên sỏi nhỏ hơn.
Một số bệnh nhân bị sỏi thận có thể cảm thấy đau lưng nhưng cũng có một số bệnh nhân rất kiên nhẫn và để lại những viên sỏi rất lớn. Kết quả là, nó không thể được điều trị một cách đơn giản và thậm chí có thể phải phẫu thuật, làm tăng rủi ro khi điều trị.
Ảnh: Minh hoạ
4 nguyên nhân chính gây các loại sỏi
Có nhiều yếu tố có thể gây ra sỏi, sau đây là những yếu tố phổ biến nhất:
1. Di truyền và lịch sử gia đình
Nếu cha mẹ hoặc người thân khác của bạn bị sỏi thì khả năng bạn bị sỏi sẽ cao hơn. Di truyền là một trong những nguyên nhân,còn một yếu tố nữa là cùng một gia đình có thói quen sinh hoạt và ăn uống rất giống nhau.
2. Chất lượng nước
Việc sử dụng nguồn nước cũng liên quan đến sự xuất hiện của sỏi. Nước cứng hơn cũng có nghĩa là có nhiều ion canxi hơn, dễ bị hấp thụ vào cơ thể và lắng đọng tạo thành sỏi.
Chen Yu gợi ý rằng nếu người dân sống ở khu vực có nước cứng, họ có thể lắp đặt bộ lọc nước tốt hơn để làm cho nước mềm hơn. Vì lý do tương tự, nếu bạn là bệnh nhân có tiền sử sỏi đường tiết niệu thì nên uống nước tinh khiết.
3. Thói quen ăn uống
Bệnh sỏi thận cũng liên quan đến thói quen ăn uống hằng ngày. Những người không thích uống nước, thích ăn đồ nặng mùi, thích ăn thịt và thường xuyên uống rượu dễ bị sỏi canxi oxalat.
Những người thích ăn thực phẩm có hàm lượng purine cao như nội tạng và hải sản dễ bị sỏi axit uric vì purine được chuyển hóa thành axit uric. Những người như vậy cũng dễ bị bệnh gút do lượng axit uric trong cơ thể cao.
Ngoài ra, một số người dùng thực phẩm tốt cho sức khỏe không đúng cách như ăn quá nhiều viên canxi, vitamin C, vitamin D cũng có thể gây ra sỏi.
4. Bệnh tật và nhiễm trùng
Bệnh gút, tiểu đường, béo phì, kém hấp thu đường tiêu hóa, phì đại tuyến tiền liệt hoặc các bệnh chuyển hóa, chẳng hạn như nhiễm toan ống thận xa, cường cận giáp hoặc một số bệnh di truyền, đều có thể gây sỏi niệu đạo.
Nghiên cứu y học về bệnh đi kèm của bệnh nhân sỏi thận cho thấy họ mắc bệnh béo phì, tiểu đường, bệnh gút và các bệnh chuyển hóa khác, hầu hết chế độ ăn của những người này đều có chung nhiều natri, nhiều dầu, nhiều đường và nhiều natri.
Phì đại tuyến tiền liệt dễ gây sỏi bàng quang, bởi người bệnh phì đại tuyến tiền liệt có triệu chứng tiểu ngắt quãng, cột nước tiểu loãng, tiểu không hết. Nếu nước tiểu còn sót lại trong bàng quang mỗi lần đi tiểu, các tinh thể sẽ tích tụ trong bàng quang và dễ dẫn đến sỏi bàng quang.
Bất kỳ vi khuẩn nào xâm nhập vào đường tiết niệu đều có thể gây nhiễm trùng đường tiết niệu, vi khuẩn gram âm dễ gây sỏi sau nhiễm trùng đường tiết niệu.
Nhiễm toan ở ống thận xa là yếu tố nguy cơ chính gây sỏi nhiễm trùng. Rối loạn chức năng tiết niệu khác cũng có thể gây nhiễm trùng, chẳng hạn như hẹp ống thận bẩm sinh, hẹp niệu quản, hẹp đường tiết niệu bẩm sinh và phì đại tuyến tiền liệt.
Phần lớn bệnh nhân bị sỏi đường tiết niệu là nam giới. (Shutterstock/Đồ họa Epoch Times) Phương pháp đơn giản nhất có thể ngăn chặn mọi viên đá
Phương pháp đơn giản nhất có thể ngăn chặn mọi viên đá
Trong số các yếu tố gây sỏi đường tiết niệu, nếu là vấn đề về cấu trúc bẩm sinh, bất thường và bệnh nội tiết thì thường phải phẫu thuật và kiểm soát thuốc để giải quyết tận gốc nguyên nhân. Các loại sỏi khác do tiền sử gia đình, nguồn thức ăn, nguồn nước gây ra có thể phòng ngừa được bằng những phương pháp đơn giản. Cách đơn giản nhất là uống nhiều nước hơn .
1. Uống nhiều nước hơn
Cho dù là loại sỏi đường tiết niệu nào, chúng đều có thể được ngăn ngừa bằng cách uống nhiều nước hơn.
“Đây là cách tốt nhất,” Chen Yu nói. Bởi vì những viên đá từ từ phát triển từ tinh thể trở thành những viên đá lớn. Đường kính trong của niệu quản khoảng 0,5 cm, nếu sỏi nhỏ hơn 0,5 cm uống nhiều nước có thể đẩy các tinh thể ra khỏi cơ thể và tống chúng ra ngoài.
Tương tự, đối với bệnh nhân sỏi đường tiết niệu, nếu sỏi nhỏ hơn 0,5 cm và không gây tắc nghẽn, nhiễm trùng, tiểu ra máu hay đau đớn thì chỉ cần uống thêm nước và theo dõi thường xuyên.
Thói quen uống ít nước làm tăng nguy cơ mắc bệnh sỏi thận. Ảnh: Minh hoạ
Một phân tích tổng hợp năm 2015 cho thấy rằng cứ tăng lượng nước uống thêm 500 ml thì nguy cơ mắc sỏi thận thấp hơn đáng kể. Tổng quan Cochrane năm 2020 khẳng định thêm rằng nếu những người bị sỏi uống nhiều nước hơn thì khả năng tái phát sỏi trong cơ thể sẽ thấp hơn, thậm chí nếu tái phát cũng sẽ lâu hơn.
Để ngăn ngừa sỏi đường tiết niệu và tái phát sỏi, nên uống 2,5 đến 3 lít nước mỗi ngày.
2. Bổ sung thêm axit citric
Axit citric có thể kết hợp với canxi trong nước tiểu, làm giảm nồng độ ion canxi trong nước tiểu và giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh sỏi thận. Axit citric cũng liên kết với các tinh thể canxi oxalat để ngăn chặn tinh thể canxi oxalat hình thành sỏi trong cơ thể.
Vì vậy, bạn có thể thêm chanh, cam, bưởi, táo và các loại trái cây giàu axit citric vào thức ăn của mình. Hoặc thêm lát chanh vào nước sôi và uống nước ép bưởi, nước táo, nước cam với lượng vừa phải có thể làm giảm sự hình thành sỏi.
Trái cây họ cam quýt làm giảm sự hình thành sỏi. Ảnh: Minh hoạ
3. Ăn chế độ ăn ít natri, canxi vừa phải
Chế độ ăn nhiều natri sẽ làm tăng hàm lượng canxi trong nước tiểu, canxi trong nước tiểu sẽ kết hợp với axit oxalic và axit photphoric tạo thành sỏi canxi oxalat và sỏi canxi photphat. Vì vậy, bệnh nhân sỏi nên áp dụng chế độ ăn ít natri.
Ngoài ra, bạn không cần phải ngại bổ sung canxi vì điều này, miễn là bạn ăn có chừng mực.
Chen Yu cho biết, tuy sỏi trong cơ thể đã được làm sạch nhưng tỷ lệ tái phát vẫn là 30%. Một nghiên cứu năm 2016 chỉ ra rằng đối với những người lần đầu bị sỏi, tỷ lệ tái phát trong vòng 5 năm đầu tiên lên tới 50%.
Hơn nữa, người thường xuyên bị sỏi thận dễ ảnh hưởng đến chức năng thận và gây suy thận mãn tính. Vì vậy, bệnh nhân bị sỏi đường tiết niệu được khuyên nên quay lại khám định kỳ hàng năm.
Theo epochtimes
